^{#smrgKİTABEVİ} Osmanlı Devleti'nde Nafia Nezareti -

Bu çalışmada, XIX. yüzyılda bayındırlık faaliyetlerinin yürütülmesinden sorumlu olan Osmanlı Nafia Nezareti'nin kuruluşu, gelişimi, teşkilat yapısı ve faaliyetleri ile ilgili bilgi verilmektedir. Bayındırlık, insanların yaşam kalitesinin artırılmasında rol alan en önemli faktörlerden biridir. Bir yerin gelişmişliği, diğer birçok etkenlerin yanında o yerin alt yapısının, yollarının ve köprülerinin gelişmişliği ile de eşdeğerdir. Bu anlamda Osmanlı Devleti, XIX. yüzyılda çağın gereği olarak alt yapı hizmetlerinin geliştirilmesi, ülkede yol, köprü, demiryolu, liman, rıhtım inşası gibi hem ticareti geliştirecek, hem de halkın refahını arttıracak bir dizi girişimlerde bulunmuştur. Elbette bu gibi işlerin yapılmasında bunları organize edecek bir kurum gerekmektedir.

1848 yılına kadar Osmanlı Devleti'nde büyük çapta inşa ve imar faaliyetleri bulunmakla birlikte bu işleri tek elden yürütecek herhangi bir teşkilat mevcut değildi. Bu tarihte Nafia Nezareti'nin kurulması ile bu alanda büyük adımlar atılmış ve Osmanlı Devleti'nde inşa ve imar faaliyetleriyle ilgili olarak birçok düzenlemeler yapılmıştır. Çalışma giriş ve üç ana bölümden oluşmaktadır.

Giriş bölümünde Nafia Nezareti kuruluncaya kadar Osmanlı Devleti'ndeki imar faaliyetleri ve yol yapımı çalışmaları hakkındaki genel bilgiler verilmiştir. Birinci bölümde Nafia Nezareti kurulana kadar imar çalışmalarını yürüten kurumlarla ilgili bilgi verildikten sonra, 1848 ile 1922 yılları arasındaki dönem içerisinde Nafia Nezareti'nin kuruluşu, bu nezarete bağlanan birimler, nezaretin idaresinde meydana gelen değişimler, nafia nazırları ve nezaretin bütçesi incelenmiştir.

İkinci bölümde, Nafia Nezareti'nin teşkilat yapısı, burada çalışan görevliler, bağlı idari birimler, nafia memurlarının atanmaları, maaşları gibi konularda detaylı bilgi verilmiştir. Bu bölümde nezaretin merkez teşkilatı merkez bürolar, meclisler ve komisyonlar, idareler ve bağlı kuruluşlar olarak 3 kısma ayrılmış ve bu birimlerde çalışan personelin görevleri ortaya konmuştur. Nezaretin taşra teşkilatı da idari ve fen personeli olarak ikiye ayrıldıktan sonra her birinde çalışan personelin görevleri detaylandırılmıştır. Yine aynı bölümde Nafia Nezareti'nde çalışan memurların atanmaları, maaşları ve çalışma şekilleri hakkında bilgiler verilmiştir.

Üçüncü bölüm de Nafia Nezareti'nin faaliyet alanlarına ayrılmıştır. Bu bölümde Nafia Nezareti'nin en önemli ilgi alanı olan yolların yapım süreci anlatılmıştır. Yol yapımında Osmanlı Devleti'nde yer alan mevzuat hakkında bilgiler verilmiş, Nafia Nezareti kurulduktan sonra “devlet yolları” tabir edilen yolların yapımına dair istatistikî veriler değerlendirilmiştir.

1848 ile 1922 yılları arasında yapılan karayolları, bu bölümde vilayetlere taksim edilerek her bir vilayette yapılan yol miktarı belgelere dayanılarak ortaya konmuştur. Akabinde nezaretin diğer faaliyetlerinden olan demiryolları, liman, rıhtımlar ile arazinin sulanması ve bataklıkların kurutulması için hazırlanan projeler ve yapılan diğer işler hakkında detaylı bilgiler verilmiştir.

Nafia Nezareti'nin özellikle Tanzimat Dönemi'ni konu alan eserlerin yanında konunun bir bütün halinde ele alınmasını sağlayan ve çalışmanın ana kaynağını teşkil eden arşiv belgeleri ile nezaretin çıkarmış olduğu Umur-ı Nafia ile Umur-ı Nafia ve Ziraat Dergisi'nden de zaman zaman istifade edilmiştir.