^{#smrgKİTABEVİ} Hukuki Yönleriyle Dağlık Karabağ Sorunu -

Bir dönem SSCB'nin, dağılmanın ardından Azerbaycan'ın iç meselesi olan, ilerleyen zamanda ise Azerbaycan ve Ermenistan arasında savaşa dönüşen Dağlık Karabağ sorunu, uluslararası hukuk açısından ciddi bir incelemeyi gerektirmektedir. Binlerce insanın hayatını kaybettiği, yüzbinlerce insanın maddi ve manevi zarar gördüğü Dağlık Karabağ Savaşı, uluslararası barış ve güvenliği tehdit etmesi bağlamında uluslararası toplumun en fazla dikkatini çekeni konuların başında gelmektedir. 1994 yılında yapılan ateşkesle savaş geçici olarak durdurulsa da, Dağlık Karabağ sorunu henüz çözümlenememiştir. Tarafların konuya yönelik değişik iddiaları, Dağlık Karabağ sorununu karmaşık hukuki sorunların odağı haline getirmiş durumdadır. Eserin yazılmasındaki amaç da, tarafların iddialarını günümüz uluslararası hukuk kuralları (lex lata) çerçevesinde değerlendirerek, söz konusu karmaşık hukuki sorunlara az da olsa ışık tutabilmektir. Böylece hem konuya ilgi duyanlara yardımcı olmayı hem de çözüm sürecine katkıda bulunabilmeyi umut etmekteyiz.

GİRİŞ-1
BİRİNCİ BÖLÜM
DAĞLIK KARABAĞ SORUNUNUN TARİHSEL BOYUTU
I. -GENEL OLARAK-7
II. -RUS İMPARATORLUĞU'NDAN ÖNCEKİ DÖNEM-13
A. -Alban Krallığı-13
B. -Alban Krallığı'nın Yıkılması Sonrası-20
C. -Karabağ Hanlığı-25
III. -RUS İMPARATORLUĞU DÖNEMİ-27
A. -Rus İşgali-27
B. -Rusya'nın Bölgeye Yönelik Politikaları-30
1. -İdari Yapıyı Değiştirme Politikası-32
2. -Demografik Yapıyı Değiştirme Politikası-33
3. -Bölgeyi Gergoryenleştirme Politikası-43
C. -Rusya'nın Bölgeye Yönelik Politikalarının Sonuçları-44
IV. -AZERBAYCAN DEMOKRATİK CUMHURİYETİ DÖNEMİ (1918-1920)-46
A. -Rus İmparatorluğu'nun Yıkılmasının Ardından Bölgedeki Siyasi Durum-46
B. -Azerbaycan ve Ermenistan Cumhuriyetlerinin Kurulması-49
C. -Ermenistan'ın Azerbaycan'a Yönelik Toprak Talepleri-53
D. -Dağlık Karabağ'ın Azerbaycan'ın Bir Parçası Olarak Kabul Edilmesi-54
V. -SOVYET YÖNETİMİ DÖNEMİ-60
A. -Sovyet Yönetiminin Bölgeye İlişkin Politikaları-60
B. -Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi'nin Kurulması-66
C. -Dağlık Karabağ'a Yönelik Ermeni Talepleri-70
D. -Dağlık Karabağ Sorununun Tekrar Gündeme Getirilmesi-71
VI. -SSCB'NİN DAĞILMASI SONRASI DÖNEM-80
VII. -DEGERLENDİRME-83

İKİNCİ BÖLÜM
DAĞLIK KARABAĞ SORUNUNUN İÇ HUKUK BOYUTU
I. -GENEL OLARAK-89
II. -1977 SSCB ANAYASASI ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRME-92
A. -Dağlık Karabağ'ın Anayasal Statüsü-92
B. -Anayasa'da Öngörülen Ayrılma Hakkının Kapsamı-96
C. -Dağlık Karabağ'ın Ayrılması'nın Anayasa'ya Aykırılığı-97
III. -3 NİSAN 1990 TARİHLİ KANUN ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRME-103
A. -Kanun'un Amacı ve Öngörülen Hakkın Kapsamı-104
B. -Kanun'un Genel Anlamda Uygulanabilirliği Sorunu-107
C. -Kanun'un Anayasa'ya Aykırılığı Sorunu-110
D. -Kanun'un Azerbaycan'ın Ayrılması Bağlamında Uygulanabilirliği Sorunu-113
E. -Kanun'da Öngörülen Diğer Koşullara İlişkin Sorunlar-121
IV. -DEĞERLENDİRME-126

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
DAĞLIK KARABAĞ SORUNUNUN ULUSLARARASI HUKUK BOYUTU
I. -GENEL OLARAK-129
II. -UTİ POSSİDETİS JURİS VE ÜLKESEL BÜTÜNLÜK İLKESİ ÇERÇEVESİNDE DAĞLIK KARABAĞ-135
A. -Uti Possidetis Juris İlkesi Gereğince Azerbaycan'ın Ayrılmaz Parçası Olarak Dağlık Karabağ-135
1. -Milletler Cemiyeti'nin Kararı-142
2. -Kafkas Bürosu'nun 5 Temmuz 1921 tarihli Kararı-146
3. -1991 Azerbaycan Anayasa Aktı-150
4. -Özel Yönetimin Öngörülmesi ve Özerkliğin Kaldırılması Kararları-153
B. -Ülkesel Bütünlük İlkesi ve Dağlık Karabağ Sorununda Uygulanabilirliği-155
III. -SELF DETERMİNASYON HAKKI ÇERÇEVESİNDE DAĞLIK KARABAĞ-159
A. -Self Determinasyon Hakkının Anlamı ve Kapsamı-159
B. -Self Determinasyon Hakkının Süjesi-166
C. -Etnik Grup veya Azınlıkların Ayrılması Sorunu-170
1. -Uluslararası Antlaşmalar-171
2. -Uluslararası Örf ve Adet Hukuku-177
a. -Örnek Olaylarda Devletlerin Uygulamaları-178
b. -Opinio Juris Sive Necessitatis-186
D. -Self Determinasyon Hakkının Sınırı Olarak Ülkesel Bütünlük İlkesi-187
IV. -TELAFİ EDİCİ AYRILMA (REMEDIAL SECESSION) ÇERÇEVESİNDE DAĞLIK KARABAĞ-195
A. -Genel Olarak-195
B. -Telafi Edici Ayrılmanın Uluslararası Hukuk Kuralı Olması Sorunu-200
1. -Uluslararası Metinlerde Öngörülen Düzenlemeler-200
2. -Devletlerin Uygulamaları-210
C. -Telafi Edici Ayrılmanın Dağlık Karabağ Olayında Uygulanabilirliği Sorunu-214
V. -İLHAK SONRASI AYRILMA VE DE FACTO DEVLET ÇERÇEVESİNDE DAĞLIK KARABAĞ-227
VI. -DEĞERLENDİRME-235

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
DAĞLIK KARABAĞ SORUNUNDA ERMENİSTAN'IN ROLÜNÜN HUKUKİ BOYUTU
I. -GENEL OLARAK-239
II. -ERMENİSTAN'IN TUTUMU VE KUVVET KULLANMA YASAĞI-242
A. -Ermenistan'ın Rolünün Kuvvet Kullanma Yasağı Açısından Değerlendirilmesi-242
1. -Kuvvet Kullanma Yasağı ve Kapsamı-242
2. -Kuvvet Kullanma Yasağının Ermenistan Tarafından İhlali-248
a. -Azerbaycan ve Ermenistan'ın Bağımsızlığına Kadar Olan Dönem-249
b. -Bağımsızlıktan Ateşkese Kadar Olan Dönem-252
c. -Ateşkesten Günümüze Kadar Olan Dönem-258
3. -Müdahale Yasağının Ermenistan Tarafından İhlali-263
B. -Ermenistan'ın Rolünün Meşru Müdafaa Hakkı Açısından Değerlendirilmesi-266
C. -Ermenistan'ın Rolünün İnsani Müdahale Açısından Değerlendirilmesi-269
III. -ERMENİSTAN'IN ROLÜNÜN HUKUKİ SONUÇLARI-273
A. -Ermenistan'ın Sorumluluğu ve Kapsamı-273
1. -Organlarının Eylemleri Nedeniyle Sorumluluğu-273
2. -Özel Kişi veya Grupların Eylemleri Nedeniyle Sorumluluğu-281
B. -Azerbaycan'ın Kuvvet Kullanma Hakkı Sorunu-286
1. -Meşru Müdafaa Hakkı Kapsamında Kuvvet Kullanma-287
2. -Kuvvet Kullanılmasını İçeren Karşı Tedbirlere Başvurma-296
IV. -DEĞERLENDİRME-298
SONUÇ-301
KAYNAKÇA-305