^{#smrgKİTABEVİ} Es-Seb'ü's-Seyyar Fi-Ahbar-ı Mülüki't-Tatar (İnceleme - Tenkitli Metin) -

XVIII. yüzyılda Seyyid Mehmed Rıza tarafından telif edilen “Es-Sebü'sSeyyâr fî Ahbâr-ı Mülûki't Tatar” başlıklı yazma eser bilinen en mufassal Kırım tarihidir. Dili Osmanlı Türkçesidir, üslûbu fevkalâde ağdalıdır. İsminden de anlaşılacağı üzere yedi büyük Kırım hanının icra-yı saltanatı üzerine inşa olunmuştur. Kırım Hanlığı'nın tarihî coğrafyası, siyasî tarihi, iktisadî yapısı ve kurumları hakkında emsalsiz bilgiler sunmaktadır. Bundan başka, Altın Orda Devleti ve halefleri olan diğer Türk-Tatar hanlıklarına ilişkin muhtasar malumat ihtiva etmektedir. Kırım Hanlığı'nın Osmanlı Devleti ile olan ilişkileri, Ruslara karşı verdiği mücadele, Lehistan ile yürüttüğü münasebetler ve daha başka konularda da ayrıntılı bilgileri içeren bu değerli kaynak, XIX. yüzyıldan itibaren Rus müsteşriklerin ilgisini çekmiştir. Ayrıca Türkiye'de ve Batılı akademik çevrelerde de eserin önemine vurgu yapılmış fakat tarih yazımında layıkıyla istifade edilememiştir. Zikredilen ihmalin haklı ve muteber sebepleri olsa da Deşt-i Kıpçak tarihinin bu seçkin kaynağı daha fazla ilgiyi hak etmektedir. - Serkan Acar