^#smrgSAHAF Anlatı Yerlemleri: Kişi / Süre / Uzam -

1960'lardan bu yana insan bilimleri alanında gittikçe artan bir etkenlik kazanan yapısalcılık akımı içinde Tahsin Yücel'in çalışmaları özel bir yer tutar. İlk önemli incelemesi L'Imaginaire de Bernanos'un yapısalcı yöntemin yazın alanında ilk uygulamalarından biri olduğu değişik Batı ülkelerinde hakkında çıkan birçok yazıda vurgulanmış, göstergebilimin öncülerinden Greimas, ünlü yapıtı Semantique structurale'in bütün bir bölümünü bu kitabın yorum ve eleştirisine ayırmış, Bernanos'un karmaşık evrenini açıklamadaki başarısı da onu Bernanos inceleyicileri için önemli bir başvuru kitabı durumuna getirmiştir. 1972'de, Greimas'ın yönettiği "Univers semiotiques" dizisinde yayımlanan Figures et messages dans la Comedie humaine adlı kitabı, bir yandan yazınsal göstergebilim araştırmalarının özgün bir örneği olarak belirirken, bir yandan da Balzac'm kişi betimlemelerini değişik düzlemlerdeki eklemlenmeleri ve işlevleriyle açıklayarak bu konuda süregelen birçok yanlış görüşü düzeltmiştir. Complexe Yayınevi için Fransızca olarak yazdığı, daha sonra yayınevimiz için Türkçeye aktardığı Anlatı yerlemleri'ne gelince, bu kitap yalnız Tahsin Yücel'in kendi çalışmalarında değil, genel olarak yazınsal göstergebilim alanında da önemli bir aşama olarak nitelenebilir. "Kendisini algılayan biri bulunduğu sürece, devingen bir ufuktur dünyamız; nesnel ve değişmez dünya, tasarladığımız dünyadır, algıladığımız dünya değil: "belli bir anda, belli birinin dünyası olmayan dünya yoktur." Bunun sonucu olarak, dünya konusunda her türlü bilginin en azından üç etkenin işlevi olduğu söylenebilir: dünyanın kendisi (uzam), onu ele alan özne (belli biri) ve her ikisinin de yer aldığı zaman (belli bir an). Bu üç öğeden birinde en ufak bir değişiklik olmuşsa, dünya aynı dünya değildir artık", diye başlar yazar kitabına, sonra anlatı evrenlerinin de bu üç öğenin birbirleriyle sürdürdükleri bağıntılarla kurulduğunu, dolayısiyle bir anlatı yapıtını kavramanın en kestirme yolunun bu bağıntıları kavramak olduğunu savunarak "kişi", "zaman" ve "uzam" ulamlarını anlatı evreninin temel "yerlem"leri olarak benimser. Balzac'ın İnsanlık Güldürüsü'nü, Stendhal'in Kızıl ile Kara'sını, Flaubert in Saint Julien l'Hospitalier Söylencesi'ni, Proust'un Geçmiş Zamanın Ardında'sını, Bernanos'un Monsieur Ouine'ini, Camus'nün Düşüş'ünü bu üç yerlemin karşılıklı bağıntıları içinde "okuma"ya çalışarak hem bu yapıtların derin anlamlarına ulaşmak, hem de anlatı olgusunun temel yapılarını ortaya çıkarmak ister. Böylece Anlatı yerlemleri bir yandan anlatı yapıtının kurgusu ve düzlemleri konusunda şimdiye dek önerilenlere eklenen ya da karşı çıkan birtakım yeni kavram ve tanımlar getirirken, bir yandan da incelenen yapıtların elden geldiğince bütüncül birer açıklamasını sunar. Bu yapıtın bizim düşün evrenimiz için ilginç bir yanı da yapısalcılık akımının türkçedeki ilk kapsamlı örneği olması, bu konuda zaman zaman ortaya atılan yüzeysel savları geçersiz kılacak bir nitelik taşımasıdır. (Arka kapaktan)