^{#smrgKİTABEVİ} Tezkiretül Evliya- 2016

Tezkire'deki tasavvuf anlayışı mücerred, nazari ve felsefi bir mahiyette değildir, fakat şekilci, akılcı, zahiri ve nascı da değildir; olabildiğince müşahhas ve serbesttir. Tezkire'deki mistik duyuş ve düşünüşün temel karakteri, panteist inanış ve düşünüş tarzına azamı derecede yaklaşmış olmakla beraber hiçbir zaman ona dönüşmemiş; daima; basitliğini, sadeliğini, açıklığını, anlaşılırlığını ve çekiciliğini muhafaza etmiş olmasıdır. Bu niteliklere sahip olduğundan Tezkire'deki tasavvuf, geniş halk yığınları, bilhassa çoğu okuma yazma bilmeyen tarikat mensupları tarafından büyük bir alaka ile karşılanmış, benimsenmiş, sevilmiş, yaşanmış ve yaşatılmıştır. Ta Çin'den Adriyatik sahillerine kadar uzanan geniş sahalarda yaşayan Türk kavimler, Tezkire'deki tasavvuf anlayışını hem esas metinden, hem de Uygur ve Anadolu Türkçe'sine yapılan tercümelerden okumuş ve öğrenmiştir. Türkçe yazılan manzum ve nesir eserlerdeki telakkilerin çoğunu, aynen Tezkire'de bulmak mümkündür.

Tezkire'deki tasavvufî ve ahlâkî bilgiler, umumiyetle menkıbeler biçiminde ve beliğ bir şekilde ifade edilmiştir. Bu itibarla menkıbe yönünden Tezkire, yukarda işaret edilen eserlerin hepsinden daha zengindir. Daha sonraki asırlarda bile bu kadar bol menkıbe ihtiva eden tabakat ve tasavvuf kitabı yazılmamıştır. Tezkire, bu bakımdan Yafi'î'nin Ravzu'r-Reyahin'inden üstündür.

Tezkire'de engin bir insan sevgisi, ırk ve inanç farkı gözetmeyen bir insanperverlik, derin bir dinî müsamaha vardır. İnsanlığın gösterdiği farklı tezahürler bir yana bırakılarak, bütün insanlarda bir ve aynı olan öz ve cevher üzerinde ısrarla durulmuş ve bu husus ifade edilmeye gayret edilmiştir. Kısaca yetmiş iki buçuk millete aynı gözle bakılmıştır.

Tezkire, bir çeşit tasavvufî ve ahlâkî bilgiler ansiklopedisidir. Onda, İslâm tasavvufunun ve tasavvufî ahlâkın hemen hemen bütün meseleleri açık bir dille ve birçok tekrarlarla kesin bir biçimde ortaya konulmuştur. Yapılacak araştırma ve incelemelerde, Tezkire'deki bilgilere esas almak araştıncıları yanıltmaz, kanaatindeyim.

Bildiğime göre hiçbir dilde Tezkire'nin tam tercümesi yoktur. Milli kültürümüzü ve dinî hayatımızı çok yakından ilgilendiren bu mühim eserin, tam olarak tercümesinin bize nasib olmasını Hakk Teâlâ'nın hakkımızdaki bir lütfü sayıyor, bundan mahzun oluyor, bunun şükrânesi olmak üzere bu seriye yeni eserler ilâve etmek için yapacağımız çalışmalarda muvaffak kılmasını Mevlâ-i Müteâl'den niyaz ediyorum. -Süleyman ULUDAĞ (Önsözden)