^{#smrgKİTABEVİ} Tanzimat'tan Meşrutiyet'e Osmanlı Tarih Yazımında Dünya Algısının Dönüşümü -

Altı asrı aşan tarihi boyunca Osmanlı Devleti'nde çeşitli isimlerde ve çok sayıda dünya tarihi yazılmıştır. Kendisini genellikle Tarih-i Umumi şeklinde gösteren bu eserlerin Tanzimat öncesinde yazılanlarıyla sonrasındakiler karşılaştırıldığında farklı bir dünya ve Osmanlı resmi çizildiği görülmektedir. Aslında söz konusu farklılık Batı ile temasların arttığı, dünya sistemiyle bütünleşmeye başlandığı bir dönemde, Osmanlı dışındaki dünyayı özellikle de Batı'yı tanıma ve tanıtma gerekliliğinin yansımasıydı; yani bir ihtiyaçtı. Ayrıca Osmanlı tarihçiliği bu süreçte yeni yöntemlerle, anlayışlarla tanışmış, tarih ayrı bir bilimsel disiplin olarak gelişmeye başlamıştır. Özellikle Avrupamerkezci ve pozitivist yaklaşımlar Osmanlı dünya tarihlerini etkilerken, buna alternatif görüşler de sergilenmiş, bazı yazarlar dünya tarihçiliği hakkında farkındalık yaratmaya çalışmışlardır. Elinizdeki kitap, Tanzimat sonrası yazılan dünya tarihlerinden hareketle Osmanlı tarihçiliğinin dünya algısında yaşadığı söz konusu dönüşümü incelemeye çalışmıştır. Eserde, çalışmaya konu olan yazarların tarihsel süreçleri ve olayları değerlendirme tarzlarını, nelere dikkat çekip neleri görmezden geldiklerini, Osmanlı'yı ve diğer toplumları tarihin akışında nereye konumladıkları ve tasvir ettiklerini, dünyanın geleceğine ilişkin öngörülerini, tarih bilimi ve Osmanlı tarihçiliğine yönelik fikirlerini, eleştirilerini, önerilerini, onları daha önceki dönemden ve yazarlardan ayıran özellikleri bulabilirsiniz.

İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR
GİRİŞ

DÜNYA TARİHÇİLİĞİ
Dünya Tarihi Nedir, Ne Değildir?
Farklı Bir Yol Olarak Dünya Tarihi Yaklaşımı
Bir İhtiyaç Olarak Dünya Tarihçiliği
Dünya Tarihçiliğinin Tarihi Üzerine
Klasik Dönem Dünya Tarihçiliği
Pre-Modern Dönem Dünya Tarihçiliği
Modern Dönem: Avrupa Merkezli Dünya Tarihçiliği
Dünya Tarihçiliğinde Yeni Yaklaşımlar

İSLAM DÜNYASINDA TARİHÇİLİK
Zaman ve Tarih Algısı
İslam Tarih yazıcılığının Ortaya Çıkışı
İslami Dünya Tarihçiliği
Haritanın Merkezi ve Mekânın Tasviri

OSMANLI TARİHÇİLİĞİNDE DÜNYA VE GÖRÜNÜMLERİ
İlk Dönem Osmanlı Metinlerinde Dünya
Vekayinamelerle Devam Eden Gelenek
Osmanlı'da Dünya Tarihi Yazıcılığı
Coğrafi Dünya Algısı ve Haritacılık Bilgisi
On Sekizinci Yüzyıl Osmanlı Tarihçiliğinin Dünyası

TANZİMAT'TAN MEŞRUTİYET'E OSMANLI'DA DÜNYA TARİHÇİLİĞİ VE ALGISI
Osmanlı Tarihçiliğinin Değişen Yüzü
Geleneksel Tarihçilikten Modern Tarihçiliğe
Bir Muasırlaşma Çabası Olarak Eğitim-Öğretimde Modernleşme: Umumi Tarih Dersleri
Dünya Tasvirinde Yeni Yaklaşımlar
Ahmed Midhat Efendi ve Dünya Tarihçiliği
Dünya Tarihi Girişimi
Tarih İlmi ve Dünya Tarihçiliği Hakkındaki Görüşleri
Hilkat-i Alem ve İnsanlık Tarihi
Tarihlendirme ve Dünya Tarihinin Taksimi
Tarihte İlk Zamanlar ve Medeniyetin Eskiliği
Orta Çağ: "Koyu Bir Cehalet ve Dini Taassup Dönemi"
Yeni Çağ: Dünyanın Yeni Görünümü
Gelişen Dünya Karşısında Osmanlı Devleti

Süleyman Hüsnü Paşa ve Tarih-i Alem
İslam Akaidi ve Milli Ahlak Yolunda Bir Tarih Tasarımı
Doğa Bilimlerine Yanıt:"İnsan Büyük Maymından Gelmez"
Tarih-i Alem'e Bir Nazar
Mizancı Mehmed Murad ve Dünya Tarihçiliği
Tarih-i Umumi'ye Giriş
Medeniyetin Kökleri: Yunan ve Roma'nın hâkimiyeti
İki Dünya İki Millet
Avrupa'nın Değişen Dinamikleri
Zincirin Eksik Halkası: İslam Medeniyeti
Dönüşüm Başlıyor: İnkılablar Devri
Madalyonun Öteki Yüzü: Sömürgecilik
Avrupa Dengesi Meselesi
Yeniçağ Avrupa Medeniyeti ve Büyük İhtilal
Haritanın Bütünü ve Medeniyet-i Hazıra
Mizancı Etkisinde İki Yazar, İki Eser
İbrahim Hakkı Paşa ve Umumi Tarih'i
Mehmed Şükrü ve Tarih-i Umumi'si
Diyarbakırlı Said Paşa
Tarihin Anlamı: İbretler Aynası
Avrupamerkezci Irkçı Yaklaşımın Kabulü
Tarihe Yardımcı Bilimler
Medeni Tarihin Gelişimine Organizmacı Yaklaşım
İbretler Aynası'ndaki Tarih
Ali Tevfik ve Fezleke-i Tarih-i Umumi
Abdurrahman Şeref Efendi: Hikâyelerin Özü
Sabri Cemil: Küçük Tarih-i Umumi
Milli Menfaatler Yolunda Dünya Tarihinin Gerekliliği
Kutsal Tarih'ten Medeni Tarih'e
Tarih-i Asr-ı Hazır ve Osmanlı Devleti
Ahmed Refik ve Dünya Tarihçiliği
Mükemmel Bir Dünya Tarihi Girişimi Büyük Tarih-i Umumi
Büyük Tarih-i Umumi'ye Küçük Bir Bakış
Bir Fenn Olarak Tarih ve Dünya Tarihçiliği Tartışması
Tarihin Devirlere Taksimi
Arz ve Beşer: Bilimsel Gerçeklerin Zaferi
İlkçağ Asya Medeniyetinin Dünya Tarihindeki Konumu
Medeniyete Şekil Verenler
Doğu Medeniyetinin hâkimiyeti
Bizans'ın Yükselişi
Karanlık / Vahşete Karşı İlim / İrfan Işığı
Türk Tarihi'ne Yaklaşım
Avrupa İlerlemesinde Büyük Bir Dinamik: Ticaret
Midhat Sadullah ve Mücmel Tari-i Umumi Dersleri
İstibdadın Reddi, Meşrutiyetin Savunusu
Tarih-i Asr-ı Hazır: İlerleme Yüzyılı ve Büyük Savaş Tehlikesi
Ali Razi ve Hülasetü't-Tevarih
Şark'ı Aydınlatan Işık
Ezmine-i Cedide: Avrupa'ya Ait Bir Tarih
Cihan İmparatorluğu Algısının Sonu
Ali Reşad'ın Dünyası
Tarihin Tarifi ve Önemi
Tarihin Taksimi ve Kaynakları
Beyaz Irkın Tarihi
Yeni Bir Dünyaya Yolculuk
On Sekizinci Yüzyıl: Mutlakiyetin Reddi
"Tebaa"dan "Vatandaş"a
Avrupa Medeniyetinin Zaferi
Dünya Tasavvurunda Osmanlı Tarihi
On Yedinci Yüzyıl'a Kadar Osmanlı Devleti
"Kadim"den "Cedid"e

SONUÇ, TARTIŞMA VE ÖNERİLER
KAYNAKÇA
DİZİN