^{#smrgKİTABEVİ} Şah Kalender İsyanı: Alevi Tarihinde Bir Dönemeç - 2017

Şah Kalender imgesi Alevi toplumu açısından ne anlam ifade eder? Alevi tarihindeki yeri açısından bu olayın önemi nedir? Bu "imge" yalnızca baskı ve zulüm karşısında ortaya çıkmış "başeğmezlik kültürü" ve direniş geleneği içinde "baş vermek" olayı mıdır? Bir öncü kişiliğe, hak ve adalet istemine yönelik sıradan bir bastırma eylemi midir? Kökeni derinlerde bulunan karşıtlığın, çelişkilerin ve çatışmaların "dış yansıması" mıdır? Yoksa Alevi toplumuyla Osmanlı sistemi arasındaki, etkisi günümüze kadar artarak gelen önemli "kırılma noktaları"ndan biri midir? Alevi toplumu bu "derin travma"nın etkilerini halen neden atlatabilmiş değil? Sorular çoğaltılabilir. İşin ilginç yanı her soru, yeni soruları ortaya çıkarmaktadır. Şu nokta açık ki, Şah Kalender hareketi kendi döneminin en önemli sosyal hareketlerinden biridir. Çünkü öncelikle talepleri son derece ilginç ve önemlidir. Bu taleplerin bir anlamda siyasal hedefler içerdiğini de görmek gerekir. Döneme ilişkin kaynak ve belgelerde satır aralarında yansıyan gerçekler bunu açık bir şekilde anlatmaktadır. Bu sebeple Hacı Bektaş dergahı, Şah Kalender eylemi sonrası fiilen kapatılmıştır. Anadolu'da ortaya çıkan halk hareketleri ise bir başka zemine kaymıştır; "Celâli isyanları" zeminine...

Bu çalışma, bu kapsamlı ve önemli konuyu çok yönlü ve derinlemesine irdelemekte, sorulamayan sorular ve karanlıkta kalan boyutların yanıtını vermeye çalışmaktadır.

Ali Haydar Avcı Kimdir?

1961 yılında Ankara-Kalecik-Hançılı köyünde doğdu. 1977 yılından beri Almanya'da yaşamaktadır. Ulusal ve Uluslararası alanda birçok konferansa, seminer ve sempozyuma katılan yazar, 2012 yılında Troya Kültür Sanat Ödülleri kapsamında “Pertev Naili Boratav Halkbilimi Ödülü”nü almıştır. Yazarın yayımlanan çalışmalarından bazıları şunlardır:

1. Halkbilimi Araştırmaları, Ankara 1988.
2. Halkbilimi Konuları ve Araştırma Yöntemleri, Ankara 1992.
3. Köroğlu Ayaklanması / İnceleme-Belgeler-Deyişler-Kaynakça, D-Oberhausen 1994.
4. Alevi Tarihinden Bir Kesit: Kalender Çelebi Ayaklanması, Ankara 1998.
5. Zeybeklik ve Zeybekler – Bir Başkaldırı Geleneğinin Toplumsal ve Kültürel Boyutları, D-Hückelhoven 2001.
6. Bize de Banaz'da Pir Sultan Derler – Yeni Belge ve Bilgiler Işığında Pir Sultan Abdal, İstanbul 2004, 2. Baskı Ankara 2012.
7. Atçalı Kel Mehmet İsyanı – Aydın İhtilâli (1829-1830), İstanbul 2004, 2. Baskı Ankara 2012, 3. Baskı Ankara 2013.
8. Zeybeklik ve Zeybekler Tarihi, İstanbul 2004, 2. Baskı Ankara 2012.
9. Osmanlı Gizli Tarihinde Pir Sultan Abdal ve Bütün Deyişleri, İstanbul 2006, 4. Baskı Ankara 2012.
10. Halkbilimi Araştırmaları, Cilt 1, İstanbul 2004.
11. Halkbilimi Araştırmaları, Cilt 2, İstanbul 2004.
12. Halkbilimi Araştırmaları, Cilt 3, İstanbul 2005.
13. Halkbilimi Araştırmaları, Cilt 4, İstanbul 2005.
14. Şah Kalender İsyanı - Alevi Tarihinde Bir Kesit, Ankara 2014.

Çeviri Yayınlar:

1. Anna S. Tverintinova, Türkiye'de Karayazıcı – Deli Hasan İsyanı (1593-1603), İstanbul 2006, 2. Baskı Ankara 2012.
2. Xénia Celnarova – Ali Haydar Avcı, Avrupa ve Önasya'da Eşkıyalık, Ankara 2012.

Ayrı Basımlar:

1. Bilinmeyen Bir Halay ve Türküleri, İstanbul 1984.
2. Hançılı Köyü ve Çevresinde Ağıt Geleneği, İstanbul 1986.
3. Almanya Gurbeti ve Türküleri, İstanbul 1986.
4. Tesellemeler, İstanbul 1987.
5. Osmanlı Yönetimi ve Alevi Halka Yönelik Sistemli Kıyım, Ankara 1992.
6. Alevilik ve Devlet, Ankara 1993.
7. Ağıt Geleneği ve Ağıtlar, Ankara 1995.
8. Çomar Bölükbaşı Ayaklanması ve Çomar Ağıtları, Ankara 1996.
9. Bir Sosyal İsyancı: Eşkıya Çöllo – Yaşamı ve Destanı, Ankara 1997.
10. Kara Mahmut Ayaklanması 1684-1686, İstanbul 1998.
11. Anadolu'dan Ağıtlar, Ankara 1998.
12. Osmanlı Döneminde Sosyal İsyancılığın Yapısal Özellikleri (1580-1920), İstanbul 2004.
13. Osmanlı Düzeninde Gerdek Vergisi, İstanbul 2005.
14. Osmanlı Düzeni ve Pir Sultan Abdal, İstanbul 2005.

Halkbilimi Araştırmaları adlı süreli kitaplar dizisinin genel yayın yönetmenliğini yapan yazarın ayrıca Türk Folkloru-Belleten, Halk Kültürü, Alevilerin Sesi, Alevilik Araştırmaları, Folklor/Edebiyat, Allı Turna, İletişim, Deng, Ehli Beyt, Berhem, Yol Bilim / Kültür / Araştırma, Halk Ozanı, Pertev Naili Boratav Armağanı, Alevi Tarih ve Kültürü, Anadolu Halk Hareketleri, Halkbilimi Araştırmaları gibi sempozyum kitabı, yıllık ve dergilerde halkbilimi ve sosyal tarih alanıyla ilgili yüzü aşkın uzun araştırması yayımlanmıştır.