^#smrgSAHAF Kitâb-ı Cihânnümâ -

2009 yılı, Batı dünyasındaki ilerlemeleri ve Doğu'daki aksine gidişi ilk farkeden ve bu zafiyeti gidermeye yönelik siyasî arayışlar için gece gündüz çalışan büyük bilginimiz Kâtib Çelebi'nin (1609-1657) doğumunun 400. yılıdır. Devrinde daha çok Hacı Mustafa Halîfe olarak tanınan Kâtib Çelebi yaklaşık yirmi sekiz yaşından vefat ettiği hicrî takvimle elli yaşına kadar, durmadan okuyup, okutup yazmıştı. Bu yoğun mesaî sonucunda da geriye başlıca tarih, bibliyografya, biyografya, coğrafya, haritacılık, fıkıh, matematik, astronomi ve sosyoloji alanlarında olmak üzere değişik türde yirmi üç çalışma bırakmıştı. Eski devirlerin ilim anlayışına uygun bu çalışma seyri sebebiyle, Kâtib Çelebi'yi Türk tarihinin en önemli ansiklopedist bilgini olarak anmak için yeterlidir. Doğumunun 400. yılı dolayısıyla ve müellifin Keşfii'z-zünûn adlı muhteşem eserine vurgu yaparak Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim've Kültür Kurumu (UNESCO) 2009 yılını Kâtib Çelebi yılı olarak ilân etmiştir.

Kâtib Çelebi dünyanın aynası anlamındaki Cihânnümâ'mn yazımına, en geç 1648'den itibaren başlamış, Atlas Okyanusu adalarıyla ilgili gerekli bilgileri bulamadığından tahrire ara vermişti. Atlas minör Tercümesi Levâmi'u'n-nûrun tamamlanmasından sonra, ikinci defa Cihânnümâ'yı 1654'den itibaren yeniden kaleme almaya başladı. Kâtib Çelebi'nin bu tercümeye dayanarak tekrar yazmaya giriştiği Cihânnümâ, bir dünya coğrafyasıdır ve Osmanlılar'ın coğrafya görüşünde yeni bir devir açmıştır. Dünya ilk defa kıtalara göre ve haritalar eşliğinde kaleme alınmıştır. Cihânnümâ, Osmanlılar'ın ilk ve yegâne sistematik coğrafya kitabı olma özelliğini ise ibrahim Müteferrika'nin ilâvelerle yaptığı 1732'deki neşri dolayısıyla elde etmişti.

Özet:
2009'un UNESCO tarafından Kâtip Çelebi Yılı ilân edilmesi vesilesiyle TTK yıl içinde Kâtip Çelebi'nin üç eserini ele almış ve tahkikli neşri basılan Fezleketü't-Tevârîh'ten sonra Cihânnümâ adlı ünlü eserinin tıpkıbasımını gerçekleştirmiştir. Doğumunun 400. yılında Kâtip Çelebi'nin bu eserinin Müteferrika baskısı, okuyucuların ilgisine sunulmuştur.

Cihânnümâ bir dünya coğrafyasıdır ve içinde birçok harita vardır. İbrahim Müteferrika tarafından gerçekleştirilen 1732 baskısı eserin "Osmanlıların ilk ve yegâne sistematik coğrafya kitabı" olmasını sağlamıştır.

2009'da tıpkıbasımdan oluşan ilk cildi basılan eserin, indeksinden oluşan ikinci cildi 2010'da basılacaktır.

İçindekiler:
Cihânnümâ'mn sebeb-i te'lîfı
İlm-i coğrafya
İcrhâl-i hâl-i eflâk ve anâsır
Kürre-i arz ve mâ'nın menâtık-ı hamseye inkısamı
Gihât-ı erba'a ve rüzgârlar
Ahvâl-i bihâr
Aksâm-ı icmâliyye-i arz
Kısm-ı evvel Avrupa
Kısm-ı sânî kıt'a-i Afrika
Kıs,m-ı sâlis Asya
Kısm-ı râbiAmerika ya'nî Yeni Dünya
Kutb-i Şimalî
Kutb-ı Cenubî
Cezîre-i Yaponya
İklîm-i Çîn ü Mâçîn
İklîm-i Hıtây
îklîm-i Hind
İklîm-i Sind
îklîm-i Zâbülistân
İklîm-i Kirman
İklîm-i Fâris
İklîm-i Cebel ya'nî Irâk-ı Acem
İklîm-i Horasan ve Kuhistân
İklîm-i Mâverâünnehr
İklîm-i Türkistan ve Deşt
İklîm-i Âzerbeycân
İklîm-i Ârrân ve Mokan ve Şirvan
Memleket-i Dağistân ve Gürcistan
Memleket-i Çerkeş
Eyâlet-i Kars
İklîm-i Ermeniyye
Eyâlet-i Van
Mülhakat min kitâb-ı Ebî Bekir bin Behrâm ed-Dımaşkî
Eyâlet-i Erzurum
Eyâlet-i Trabzon
İklîm-i Cezîre-i beyne'l-Fırât ve'd-Dicle
Eyâlet-i Musul
Eyâlet-i Diyârbekir
Eyâlet-i Rakka
Eyâlet-i Şehrizol
İklîm-i Irâk-ı Arab
Eyâlet-i Basra
Eyâlet-i Bağdâd
İklîm-i Yemen
Eyâlet-i Zebîd
Eyâlet-i San'â
Memleket-i Hicaz
İklîm-i Necd
İklîm-i Şâm
Filistin
Memleket-i Ürdün
Eyâlet-i Tarablus
Eyâlet-i Haleb
Eyâlet-i Mar'aş
Eyâlet-i Adana
Memleket-i İçil
Cezîre-i Kıbrıs
Eyâlet-i Karaman
Eyâlet-i Sivas
Eyâlet-i Anadolu
Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye'nin Anadolu'da zuhuru ve sebeb-i zuhur ve sübûtu