^#smrgSAHAF 15 - 16. Yüzyıllarda Osmanlı İktisat Zihniyeti - 2002

15. yüzyıl itibariyle Avrupa'da filizlenen burjuva değerlerinin reddedilmesi, Kapitalizm bilincinin Osmanlı'da canlanmasına meydan vermemiştir. Sözü edilen zamanlarda dinamik bir zihniyetin motivasyonu ile Batı Avrupa'da “Orta Çağlaşma” tarihe mal olurken, aynı devirlerde Osmanlı, iktisadi hayatta Orta Çağ değerlerini adeta devralmıştır. Gerçekten, gelenekçiliğin kuşattığı ilişki düzeninde, rutin faaliyetlerin alışılmış seyri, ahilik teşkilatının bir çeşit tarikat-ocak disiplini içindeki işleyiş tarzı tam bir Orta Çağ iş dsiplinini yansıtmaktadır.

Çalışmada varılan en kesin ve iddialı diyebileceğimiz sonuç; XV. ve XVI. yüzyıllarda Osmanlının iktisadi hayatının “maddeleşmediği” gerçeğidir. Maddeleşmemiş dünya görüşünün en belirgin şekilde görüldüğü loncalar, “kapalı-durgun” iş ahlakının katı kurallarının dışına çıkamamışlardır. Usta-çırak ilişkilerinin katı düzeni içersinde, “kalite”, “miktar”a yeğlenmiştir. Üretilecek olan malda aranacak biricik vasıf, pratik bir maksada hizmet etmesi değil, yapıla gelen modele benzemesidir. Kısaca XV ve XVI. yüzyıllarda Osmanlı imparatorluğu, siyasi ve idari bakımdan tam bir dünya imparatorluğu olurken aynı dönemlerde İktisadi olarak çözülme sürecine girmiştir. Etkilerini günümüzde dahi hissettiğimiz pasif ve durgun iktisat ahlakı/zihniyeti, toplumun her katmamında derinlemesine makes bulmuştur denilebilir. (Arka Kapak'tan)